Frostpunk 2 review - Ruilt de diepgaande connectie in

Frostpunk is voor mij al jaren een speciale game. Het survival citybuilder genre werd door 11 bit studios even dominant op de kaart gezet, maar dat is een fractie van de kwaliteit die de game biedt. Het sociale aspect speelde een grote rol, doordat je lastige beslissingen moest nemen. Een paar sterfgevallen om de toekomst van je stad te garanderen is een opoffering die je moest maken. Je had echt een connectie met de bevolking en navigeren langs alle uitkomsten was daardoor niet altijd prettig. Frostpunk was daarnaast één van de eerste games die ik mocht reviewen, waardoor je kunt zeggen dat de cirkel rond is. Ik ben een aantal uren in Frostpunk 2 gedoken om te bepalen of dit het perfecte vervolg op Frostpunk is. Dat is wat de eerste game verdient, maar ik merkte al gauw dat ik de diepgaande connectie miste.

Een Metropolis in de sneeuw

Als ik zeg dat ik met enthousiasme uitkeek naar Frostpunk 2 dan is dat nog zwak uitgedrukt. 11 bit studios heeft alles uit het eerste deel gehaald en daardoor konden ze niet in herhaling vallen met Frostpunk 2. Dit leidt tot grootschalige beslissingen en het verder uitbouwen van de systemen uit Frostpunk. Dat is eigenlijk precies wat je verwacht van een vervolg, maar grootschalig kan in sommige gevallen ook een valkuil zijn. In de grote stad ken je ook niet iedereen, terwijl je in een dorp altijd bekende gezichten tegenkomt. Zo ook in Frostpunk 2. Het plaatsen van individuele gebouwen is voorbij en daardoor ben je bezig met het plaatsen van districten. Eerst zul je de mensen echter moeten oproepen om het ijs van de grond te schrapen, want anders kan er niet gebouwd worden. Dit vereist een bepaalde vorm van planning, waardoor het één van mijn favoriete veranderingen is. Het kost namelijk tijd, materialen en werknemers.

Bij het plaatsen van districten zijn er een aantal opties. De districten die focussen op extractie, voedsel en logistiek moeten op de bijbehorende grondstoffen worden geplaatst. Via kleine icoontjes kun je precies zien waar je voedsel kunt verbouwen en waar er steenkool in de grond zit. De industrieterreinen en woonwijken kun je veel vrijer plaatsen, maar je moet rekening houden met de bonussen. Een woonwijk vlak bij een heuvel zorgt ervoor dat ze beter beschermd zijn tegen de wind en minder hitte verliezen. Bouw je echter een woonwijk naast een extractiepunt of industrieterrein dan komen de uitlaatgassen bij de mensen terecht. Doordat je nu districten neerzet aan de hand van de gekozen hexagonen, bouwt de stad zich organischer uit dan in Frostpunk het geval was. Je bent niet meer gebonden aan de cirkel rondom de Generator, al is deze nog steeds aanwezig. Het is niet bepaald warmer geworden en het stormt nog regelmatig. Je hebt echter niet meer de volledige controle over de Generator en de verspreiding van de warmte. Je kunt de Generator aanzetten en overdrive selecteren, maar verder zul je het moeten doen met de onderzoeken die je vrijspeelt. Om districten op te warmen kun je een Heating Hub plaatsen, waardoor er wat extra warmte wordt verspreid. Dit is eigenlijk een passieve bonus, waardoor je ze niet actief kunt verbeteren. 

De strijd om grondstoffen

Het verlies van controle en management sijpelt wat verder door in de gameplay. Als je tenminste een liefhebber bent van het eerste deel. Met behulp van een onderzoekscentrum speel je nieuwe gebouwen, hubs en wetten vrij en bepaal je daarmee de toekomst van de stad. Wanneer een district groot genoeg is, al kun je deze beperkt uitbreiden, kun je er een tot twee specifieke gebouwen in kwijt. Denk hierbij aan een ziekenhuis of een speciale toren die de lucht filtert. De bevolking vraagt zelden om dit soort toevoegingen. De stress om genoeg ziekenhuizen in je stad te hebben is daardoor niet aan de orde, want een ziekenhuis in één district is al genoeg. In andere gevallen gaat het juist om machines. Diep onder de grond zitten veel meer grondstoffen, waardoor je een bijna onbeperkt aantal kunt opgraven. Hiervoor moet je eerst een bepaalde machine onderzoeken en vervolgens neerzetten in het bijbehorende district. Het managen van je grondstoffen is nog steeds ontzettend belangrijk en daar werd ik vrolijk van. Je bevolking levert wat Heatstamps af, wat je kunt zien als muntstukken. Dit is in combinatie met het prefab-materiaal de manier om alles te bouwen. Daar blijft het echter niet bij, want districten moeten nog worden onderhouden. Hiervoor heb je materialen nodig die worden aangeduid met een houten kist. De bevolking heeft uiteraard behoefte aan voedsel, maar ook aan luxe producten die moeten worden gemaakt. Als je genoeg op voorraad hebt, dan is het niet erg als er eventjes geen materialen binnenkomen, maar anders heb je toch echt een probleem. Het vertrouwen in jouw leiderschap daalt als je de producten niet kunt leveren en hierdoor zal de spanning juist stijgen. Een hongersnood of gebrek aan warmte resulteert daarnaast in meerdere doden. 

Dat is dan ook de reden dat het verkennen van het Frostland cruciaal is voor het uitbreiden van je stad. Door verkenners erop uit te sturen kun je de verschillende gebieden betreden en onderzoeken wat er achter is gebleven. Zo kun je nog steeds Cores uit kapotte machines halen en zijn er koolmijnen of walviskolonies te vinden. De verkenners hebben dan ook een tweede rol en dat is het leveren van de gevonden grondstoffen. Het kan een eenmalig tripje zijn, maar een walviskolonie kan je stad weken van voedsel voorzien. Het Frostland is gevaarlijk door het ijs en de kou, waardoor je niet direct alle gebieden kunt verkennen. Sommige zijn dodelijk en je hebt er niets aan als je verkenners telkens sterven. Vooruit denken blijft daardoor belangrijk, want de toevoer van grondstoffen van buitenaf en het vinden van mensen kunnen de groei van de stad bepalen. Dit vereist een weg die je eerst moet aanleggen en met de juiste technologie kun je zelfs een kolonie stichten. Je stuurt hier mensen naartoe en zij zullen zich focussen op de specifieke grondstof die er te vinden is. In mijn stad was bijvoorbeeld geen olie te bekennen, waardoor een kolonie juist uitkomst biedt. Je kunt eenvoudig grondstoffen en mensen uitwisselen, en je krijgt de kolonie ook daadwerkelijk te zien. Je zult hier dus ook districten moeten bouwen en doordat je zonder laadschermen tussen de twee steden kunt wisselen, is dit soepel en eenvoudig. Het idee van meerdere steden is gaaf en is tegelijkertijd een logische stap. Al levert het soms de nodige problemen op, omdat je met nog meer zaken rekening moet houden. Het helpt in het begin niet dat de interface nogal wennen is. Het ziet er ontzettend strak uit, maar je ziet niet meer in één oogopslag wat er allemaal mis gaat in de stad. Na een aantal uren was ik er gelukkig al aan gewend en verliep alles een stukje soepeler. Toch ben ik ervan overtuigd dat ze dit net wat beter hadden kunnen aanpakken.

Ze willen allemaal wat anders

Dertig jaar na de strijd om te overleven is het toekomstperspectief van de mensen veranderd. Overleven is niet meer de focus en daardoor tolereren ze geen absolute leider meer. Ze willen nu ook mee regeren en daardoor is de bevolking verdeeld in gemeenschappen die specifieke wensen hebben. De Foragers zijn bijvoorbeeld gericht op adaptatie en geloven niet in machines, terwijl de Merchants gericht zijn op de verdiensten waar je voor werkt en niets hebben met gelijkheid.  Het aannemen van een wet is dus zeker geen garantie voor een goede afloop. Als het teveel tegen het wereldbeeld van een groep ingaat, kun je ze niet overhalen. In de andere gevallen kun je met de groep aan de onderhandelingstafel gaan zitten. Het kan zijn dat je ze het recht geeft om de volgende wet te bepalen, dat je belooft om iets te onderzoeken of dat je ze simpelweg wat Heatstamps geeft. Op die manier krijg je meer stemmen in de council en wordt de wet aangenomen. Wanneer mensen ontevreden zijn, zullen ze radicaliseren en een factie vormen. Momenteel kent de game twee facties met de namen Iceborns en Technocrats. Zoals je kunt indenken staan deze regelrecht tegenover elkaar en als je een groep te lang negeert, ontstaat er onrust. Districten worden door de onrust beschadigd, waardoor je ze moet repareren. Het escaleert steeds verder, waardoor er protesten en zelfs burgeroorlogen kunnen ontstaan. Het wordt pas echt lastig als jouw mening niet meer overeenkomt met bepaalde facties, maar je toch hun stem nodig hebt. Je zult dus echt de middenweg moeten proberen te zoeken om iedereen tevreden te houden, je stad uit te breiden en te overleven. Zo neig ik toch echt meer richting de Foragers als gemeenschap en de Iceborns als factie, omdat de Technocrats teveel gericht zijn op machines en berekeningen. Terwijl ik vind dat de wetten die gericht zijn op het aanpassen naar de omstandigheden beter zijn voor de stad.

Je hebt als leider dus niet meer de volledige controle en daar heb ik nogal gemengde gevoelens bij. Het past bij het wereldbeeld en het toekomstperspectief van de stad en laat tevens de natuur van de mensheid zien. We willen dat onze ideeën voorop staan en altijd de gulden middenweg vinden behoort daar niet bij. Tijdens het spelen irriteerde ik mij dan ook over sommige klachten. Ja, ik heb de Technocrats geld gegeven en voorrang, juist om ervoor te zorgen dat een district niet afbrandt. Ik heb ondertussen wel belangrijkere zaken aan mijn hoofd, aangezien er een sneeuwstorm deze kant op komt en de stad te weinig steenkool op voorraad heeft. Overleven staat weliswaar niet meer op de voorgrond, maar speelt nog wel een rol. Op een gegeven moment merkte ik naarmate ik verder kwam in de game dat de facties niet altijd meebewogen. Zo kreeg ik meerdere keren achterelkaar dezelfde onderhandelingsonderwerpen te zien. Dat is jammer, want er zijn veel verschillende wetten die je kunt aannemen en onderzoeken die je kunt verrichten. Laat je kinderen naar school gaan of werken ze al vanaf jongs af aan in het familiebedrijf? Neem je iedereen aan die naar je stad komt, sluit je de grenzen of mogen alle nuttige mensen in je stad wonen? Moeten mensen betalen voor de eerste levensbehoeftes, zodat er geld binnenkomt of wordt dit door de stad uitgedeeld? Je kunt een aangenomen wet ook weer veranderen als het toch mis dreigt te gaan. Sommige onderdelen zul je herkennen van Frostpunk, terwijl andere compleet nieuw zijn. Er wordt altijd duidelijk aangegeven welke voorstellen of oplossingen horen bij welke factie en gemeenschap.  Voor een groot gedeelte van de tijd ben je dus bezig om het vertrouwen van deze groepen te behouden en de spanning zo laag mogelijk te houden. Het sociale en politieke aspect is dus velen malen belangrijker en daar ben je dan ook het meest mee bezig. De keuzes die je maakt hebben invloed op de Zeitgeist van de stad. Hierbij wordt Adaptation tegenover Progress gezet, Equality versus Merit en Tradition versus Reason. Oftewel, het heeft allemaal te maken met de visie van de facties en de gemeenschappen.

Je staat ver van de bevolking af

Mijn grootste probleem met Frostpunk 2 is dat ik de diepgaande connectie met de bevolking mis. Er wonen nu duizenden mensen in je stad en daardoor sta je er een stuk verder vandaan. In het eerste deel hoorde je de mensen ook daadwerkelijk praten als ze opstonden om naar hun werk te gaan, maar nu hoor je alleen de omroeper. Dat gevoel wordt verder versterkt doordat de individuele events een beetje tegenvallen. Als je Frostpunk 2 aan het spelen bent dan krijg je soms een pop-up te zien. Deze is snel te missen, doordat het niet meer met een luidruchtig geluidje wordt aangekondigd. In deze pop-up zie je het gezicht van een inwoner met daarbij een groot stuk tekst. Hierin kun je lezen wat het effect van een aangenomen wet is of hoe de inwoner reageert op de voorkeur die je hebt voor een bepaalde factie.  Ik merkte ook dat deze veel minder impact op mij hadden. Misschien ben ik door het eerste deel wel immuun geworden voor alle lastige beslissingen en de bijbehorende impact, want je kunt simpelweg niet iedereen tevreden houden. Ik wist tijdens de campagne dan ook het vertrouwen nog net hoog genoeg te houden om niet afgezet te worden. De campagne bestaat uit meerdere hoofdstukken, waarin je kennis maakt met alle specifieke onderdelen van de game. Daarnaast is het ook bedoeld om het verhaal van Frostpunk verder te vertellen. Hier merkte ik ook weer dat het verhaal mij helemaal niet zo raakte. Ik had verwacht dat het net zo impactvol zou zijn als bijvoorbeeld de Fall of Winterhome of the Arks scenario’s uit het eerst deel. Doordat overleven en het behouden van je menselijkheid niet meer centraal staat, is de verbinding gewoon minder aanwezig. Dit is een keuze die 11 bit studios heeft gemaakt, maar die voor veel liefhebbers waarschijnlijk zwaar gaat vallen. Nieuwkomers zullen dan weer smullen van een speciale survival citybuilder die diepgaande sociale en politieke aspecten introduceert. Het perspectief dat je hebt als je de game opstart is dus bepalend.  

Dat perspectief zorgt er ook voor dat kleine dingen steeds meer begonnen op te vallen.  Het is mogelijk om in te zoomen, maar door de futuristische uitstraling zul je de mensen niet meer rond zien lopen. Er worden veel machines ingezet en als je echt bij een district naar binnen wilt kijken, moet je dit specifiek aanklikken. Het beeld dat je krijgt, ziet er erg goed uit, maar dit benadrukte voor mij weer de afstand die ik voelde. Het tijdsbestek gaat ook niet meer over uren en dagen, maar in plaats daarvan weken en dagen. Weet je de mensen niet goed op te warmen dan sterven er gerust vijfhonderd man in één keer. Ik kan je vertellen dat je immuun raakt voor deze grote getallen, terwijl de impact veel groter is als het gaat om een kleine groep. Je hebt geen idee wie het allemaal zijn en uiteindelijk heeft het alleen impact op de hoeveelheid werknemers die je hebt. Dit wordt alleen uitgebreid door nieuwkomers te verwelkomen of om ervoor te zorgen dat de voorplanting soepel verloopt. Dit kun je versterken door meer huizen aan te bieden en bepaalde wetten te accepteren, waarin zwangere vrouwen tijdens de laatste weken van de zwangerschap niet hoeven te werken. Het sociale aspect in combinatie met de wetten is dus erg uitgebreid. In combinatie met de beperkte controle over de individuele aspecten van hitte en andere systemen weet Frostpunk 2 de diepgaande connectie niet meer zo goed over te brengen.

Volgens de ontwikkelaars is het beter om als eerste in de campagne te duiken, maar als je bekend bent met Frostpunk dan raad ik dat af. In de campagne moet je missies voltooien en die gaan op tijd. Hierdoor heb je minder de vrijheid om te ontdekken wat de gameplay allemaal heeft te bieden. Toen ik besloot om de campagne even te negeren en de Utopia Builder modus uit te proberen, behaalde ik veel meer plezier uit de game. In de Utopia Builder krijg je ten eerste al de keuze uit zeven verschillende mappen. Hierbij wordt al een gedeelte van de moeilijkheidsgraad bepaald, want de grootte van de mappen variëren en dat heeft ook invloed op de grondstoffen. Zo heeft een bepaalde map geen toegang tot staal. Sommige mappen hebben sowieso minder grondstoffen, maar dit wordt gebalanceerd doordat het Frostland juist veel meer grondstoffen aanbiedt. Op dat moment ben je dus veel meer afhankelijk van de verkenners die je op pad stuurt en de toekomstige kolonies. De Utopia Builder biedt daardoor veel meer variatie en dat zien we ook terug in de gemeenschappen. In mijn geval werden ze willekeurig gekozen, waardoor ik kennis maakte met de kooplieden. Het doel mag je zelf instellen. Op het moment kun je kiezen uit het behalen van een bepaalde hoeveelheid inwoners, het bereiken van overvolle opslaghuizen of door meerdere kolonies in het Frostland te stichten. Het is dan ook in deze modus dat je de gemeenschappen en facties kunt verkennen en een beetje kunt spelen met de gevolgen van je acties. Frostpunk 2 is namelijk nog steeds een pittige game, waarin keuzes keihard afgestraft worden. Mocht je het voor jezelf nog moeilijker willen maken dan is dat mogelijk door de vele moeilijkheidsopties.