Luto review - Huisje, droompje, geestje

Wanneer het op het aansnijden van mentale gezondheid aankomt, durven gameontwikkelaars het weer steeds meer aan om uit hun comfortzone te stappen. Neem bijvoorbeeld de Hellblade-games van Ninja Theory, waarin op een actievolle doch magnifieke wijze het vernietigende effect van psychose aan de kaak wordt gesteld. Maar ook games als de Silent Hill 2-remake van vorig jaar, Martha is Dead en de Layers of Fear-serie hebben bijgedragen aan de tentoonstelling van helaas veel te reële volwassen topics. Met Luto doet Broken Bird Games ook een flinke contributie, waarbij het niet schroomt om psychische malaise op een confronterende - soms abstracte en excentrieke - wijze aan het daglicht te brengen. Een genot voor het oog en een prikkeling van de zintuigen, al zou ik liegen wanneer ik ontken dat er nergens momenten van twijfel waren.

BB ♡ HK (A Broken Bird le encanta Hideo Kojima)

Ergens voelt het goedkoop aan om direct verwijzingen te maken naar Hideo Kojima, zodra een first-person psycho-horror walking sim ook maar enige gelijkenis met P.T. heeft. Het is te gemakkelijk. Vrijwel iedereen doet het al een decennium lang en het opsommen van de overduidelijke invloeden begint dan ook een beetje sleets te raken. Maar Broken Bird Games doet het erom met Luto. Het draagt de liefde voor de grootvader aller horror-walking sims fier op de mouw. Je game laten starten in een woestijn met vier in de lucht zwevende humanoïde silhouetten, op je neerkijkend terwijl je de ogen sluit, doet Death Stranding-achtig aan. Je game daarna voortzetten middels een claustrofobisch gangetje-gangetje setting in een steeds ongemakkelijker aanvoelend huis waarin bijna niets gebeurt maar waarvan de haren in je nek toch van overeind gaan staan, dat is gewoon vragen om een P.T. vergelijking.

Toch zou ik Broken Bird Games ernstig in diskrediet brengen, wanneer ik de bewering maak dat de Spaanse ontwikkelaar niets meer doet dan een hotchpotch van Kojima invloeden voorschotelen. Onder dat Kojima-vormige laken schuilt namelijk meer dan een flagrante kopie van diens oeuvre. Met Luto toont Broken Bird Games dat het durf heeft. Durf om - middels protagonist Samuel, wiens metaforische wens om uit zijn terugkerende nachtmerrie van een beklemmend , steeds verder in verval rakende huis te geraken - zeer zwaarbeladen topics waaronder de dood, depressie, hopeloosheid en suïcide gedachten aan te snijden. Luto is dan ook zeker niet voor iedereen weggelegd. Sterker nog, ik vermoed dat Luto een uiterst polariserende werking gaat hebben. Er zullen genoeg mensen zijn die het helemaal niks vinden. De stilistische richting die Broken Bird heeft gekozen, niet eens refererend naar de cliché overkomende ‘spoken’, al dan niet een symbolisch nut vervullen. De obscuriteit van de puzzels en hoe de oplossing soms vergezocht lijkt. Het afwijkende pad welke later in de game genomen wordt, welke de ambiance zodanig omgooit dat de spanning er wat uit gaat. Deze keuzes lieten mij aanvankelijk ook twijfelen over mijn uiteindelijke oordeel. Anderen - waaronder ik - zullen het de hemel in prijzen en het ultieme compenserende eigenschappen vinden, goed genoeg om door de - bewust of onbewust - aanwezige imperfecties heen te kijken. En dat is ironisch genoeg toch weer heel Kojima-esk.

"You should not have seen that"

Er zijn namelijk onfortuinlijke zaken waar je niet omheen kunt in Luto. Sommige daarvan zijn bewust, zoals het gebruik van zwarte balken, zelfs in full screen modus. Een stijlkeuze, aldus Broken Bird Games, en retrospectief een begrijpelijke. Het is zelfs een integraal onderdeel van de game, maar ook een die tegenwoordig gehekeld wordt bij de pc community die juist is gaan investeren in ultrawide monitoren om de balken koste wat het kost te vermijden. Soit, dat is iets waar je als speler mee zult moeten leven. Andere storende factoren lijken meer arbitrair. Onwillekeurige screen tearing op de hoogste grafische settings - zelfs met virtual sync ingeschakeld - waardoor ik Luto in medium settings moest doorlopen om de performance stabiel te houden. Verbazingwekkend, vooral omdat mijn systeem op die screen tearing na helemaal geen moeite leek te hebben met het voldoen aan Luto's grafische eisen; op wat texture loading van inventory items na. Maar ook een vreemde vorm van rood gekleurde artifacts tijdens snelle bewegingen vormden soms een doorn in het oog.

Qua lokalisatie heeft Broken Bird Games ook een paar kleine misstappen begaan, al ben ik er achteraf gezien niet geheel zeker van hoe opzettelijk deze missers waren. Gezien de Spaanse taal onderdeel uitmaakt van de narratief, laat ik in het midden of het niet vertalen van de handgeschreven tekst op enkele notities met voorbedachtelijk is. Maar wanneer zelfs de prompt om het handgeschreven gekrabbel leesbaar weer te geven een Spaanse beschrijving toont - wat een enkele keer gebeurde in mijn speelsessie - wordt de moedwil enigszins discutabel. Gelukkig betrof het geen notities met vitale informatie ter begeleiding van een obscure omgevingspuzzel, want die zijn met vlagen al lastig genoeg om te doorgronden. Zelfs met een Engelse omschrijving.

This is a story about doubt

Vooropgesteld, er zullen maar weinig mensen zijn die moeite gaan hebben met Luto om diens gameplay. Net als menig ander game in het genre hangt ook deze horror walking sim aan elkaar van rond stiefelen, (heel, heel aandachtig) observeren en omgevingspuzzels oplossen, waarbij de ene oplossing verder gezocht is dan de ander. Daar zijn we anno 2025 wel aan gewend geraakt. Neen, het zal het vooral de gekozen creatieve richting van Broken Bird Games zijn die bij het gros van de nay-sayers overheerst, iets wat ik als uiteindelijk yay-sayer volkomen kan begrijpen. Mijn eindcijfer zal door velen dan ook als twijfelachtig kunnen worden bestempeld, en ook daar kan ik begrip voor opbrengen. Laat ik vooropstellen dat bij mij de twijfel ook geruime tijd heeft overheerst. Pas toen Luto diens credits aan me tentoonstelde, realiseerde ik me dat Broken Bird Games me een ervaring serveerde die vreemd genoeg een louterende uitwerking op me had. Reflecterend op de gespendeerde zes uren ging ik de door Broken Bird Games gemaakte keuzes beter appreciëren. Het liet me nadenken over dingen waar ik al vaker over had nagedacht, maar ergens in een hoekje had weggestopt, hopend dat ik er nooit meer naar hoefde te kijken. Luto voelde na zes uur psychologische stimulans als een therapiesessie, waar ik niet van wist dat ik hem nodig had. Broken Bird Games hield me veelvuldig in letterlijke en figuurlijke manier de gebroken spiegel voor waar ik al een tijdje niet meer in heb gekeken.

Maar daarin schuilt wellicht ook het gevaar van Luto. Niet iedereen zal de metaforische insteek van de game even goed kunnen verwerken. En wanneer dat gebrek aan inleving of ontberend inzicht in Broken Bird Games' subliminale boodschap de overhand krijgt, rijzen de vraagtekens vanzelf. Vragen over de richtingswijziging die Luto na verloop van tijd verkiest. Vragen over het abstracte. Vragen over de absurditeit die daar soms bij komt kijken en wat daar precies de toegevoegde waarde van is. Het vergt doorzettingsvermogen om daar doorheen te geraken. Maar boven alles, Luto is een ervaring die pas echt tot z'n recht komt wanneer het met de speler resoneert. Voor mij als ervaringsdeskundige op het gebied van deze volwassen thematiek was dat niet moeilijk, maar zelfs ik moest daar mijn twijfel heen. Toch, eenmaal door die twijfels heen, zag ik Luto voor wat het in mijn opinie is: een meesterwerk. En meesterwerken - zoals bijvoorbeeld die van Néstor Martín-Fernández de la Torre - zijn niet per definitie perfect, noch worden ze door eenieder op dezelfde manier begrepen of gewaardeerd. Dus in mijn ogen is dat wat Luto is, kunst. Diepzinnige kunst waar je wat langer naar moet kijken om de symboliek volledig tot je door te laten dringen. Dat is mijn waarheid. En de waarheid heeft meerdere gezichten, waarvan nooit kan worden gegarandeerd dat je degene die je treft, leuk vindt.