Terugblik: Psychonauts - breinbrekende hoogvlieger

Psychonauts, wat heb ik toch veel verhalen over jou gehoord. Als een liefhebber van zowel 3D als 2D-platformers, was het eigenlijk een schande dat ik de cultklassieker van Double Fine Productions nooit gespeeld had. Volgens vele mensen is Psychonauts één van de beste games in het genre, maar blijft de game tegelijkertijd ook niet gebonden aan het genre. Het is veel meer dan dat en de game is dus veel uitgebreider dan je zou verwachten. Waarin is Psychonauts nog steeds een hoogvlieger? En op welke punten zien we dat de tijd een rol gespeeld heeft? Zet de voordeur maar open naar de verlichting van het brein.

All in a day's work for a Psychonaut

In Psychonauts speel je als Raz. Deze jonge acrobaat vernietigt stereotypes door niet naar het circus te rennen, maar juist weg te lopen van zijn mede-carnavalsfreaks. Hij komt terecht op een zomerkamp, waar kinderen met speciale talenten worden opgeleid om Psychonauts te worden. Psychonauts als in mentaal getrainde superspionnen, niet de LSD crackies. De eerste uren van de game voelen als een warm bad. Raz is een zeer sympathieke protagonist. Hij heeft een hart van goud en is een enthousiaste jongen met de drive om iets te maken van zijn leven. Raz staat op een bijzonder middelpunt in zijn leven, want hij voelt zich tegelijkertijd erg volwassen, maar is ook nog kinderlijk. Kinderlijk op de beste manier, want de eerste uren van de game in het zomerkamp voelen erg nostalgisch. Alsof je terug bent in groep acht en met je klas op kamp ging.

De ontwikkelaars van Psychonauts hebben bijzonder veel moeite gedaan om de NPC's een uitgebreide achtergrond te geven. Het maakt niet uit hoe groot hun rol is. Double Fine heeft ervoor gezorgd dat deze personages herkenbaar en uniek zijn. De vele dialogen die in Psychonauts zitten, is best wel bizar. Niet alleen heb je de standaard dialogen, maar zie je ook diverse reacties op de items die Raz vasthoudt of op de krachten die hij gebruikt op deze personages. Deze details geven de game echt een ziel. Het helpt ook dat Psychonauts best wel briljant geschreven is. De dialoog voelt natuurlijk, origineel en is daadwerkelijk grappig. Vaak ga ik een beetje dood van binnen wanneer een game grappig probeert te doen, maar Psychonauts heeft mij daadwerkelijk meerdere keren hardop laten lachen. Thanks Tim, ik waardeer het.

Psychonauts is niet een game die voor iedereen geschikt is. Het heeft een zeer specifieke stijl en die ligt je nou eenmaal wel of niet. Ik kan mij zeker vinden in deze stijl. Het is kleurrijk en het doet mij denken aan oudere fantasieverhalen. Ik kan echter niet zeggen dat de game er nog steeds top uitziet. Sommige modellen zijn wel flink verouderd en zijn eerlijk gezegd ook best lelijk. Maar goed, het kan de pret niet drukken, want de creativiteit, de personages en de stijl zijn nog steeds een genot om te aanschouwen.

I am the milkman, my milk is delicious

De algemene gameplay-loop van Psychonauts is het betreden van andermans onbewustzijn. Grappig genoeg is dit Psychonauts beste manier van verhaalvertelling. Elke keer wanneer je iemand zijn hersenpan instapt, kom je veel meer over iemand te weten dan de dialoog je eerst doet vermoeden. Wanneer je bij agent Sasha binnenkomt, zie je een hele nette kubus. Dat is dus iemand die alles onder controle heeft, zou je wellicht denken. Het moment dat er echter wat druk op komt te staan, spatten er allerlei onderdrukte gedachtes uit en ontdek je meer over het personage. Wat hebben ze meegemaakt? Wie zijn ze eigenlijk nou écht?

Dit concept komt het allerbeste tot zijn recht, wanneer Raz aankomt bij een psychiatrische inrichting. Ja, je denkt wellicht dat het een beetje voor de hand ligt. Psychonauts doet echter iets wat ik niet had zien aankomen. Ze geven deze patiënten daadwerkelijk redenen om te zijn zoals ze zijn. Mentale gezondheid is altijd al een zeer ingewikkeld probleem geweest, maar Double Fine weet er telkens op een lichte en creatieve manier mee om te gaan. Problemen zoals verlies, bipolaire stoornissen, onzekerheid, enz. worden naar mijn idee respectvol behandeld. Er wordt nooit gelachen om de patienten of de situaties waar ze zich in beginnen, maar ze weten het wel luchtig te brengen. Een balans die erg lastig is om te bereiken, maar Double Fine heeft het goed uitgevoerd. Naast het feit dat je meer over de personages komt te weten, heeft de game ook een excuus om elke keer de speler een totaal andere wereld voor te schotelen. Het is niet het standaard Mario riedeltje, waarbij je naar alle gebruikelijke werelden gaat van grasland tot de woestijn. De werelden van Psychonauts barsten van de creativiteit. De aparte kleuren en designkeuzes helpen hierbij. Maar het feit dat elk level een diepgaand verhaal vertelt, is toch wel het allermooiste.

I hate to be so blunt, but YOU have the insanity... of a manatee!

Terwijl ik lachend en dansend om deze retrospectief heen sta te walsen, krijg ik natuurlijk een cynische vraag naar mijn hoofd geslingerd. "Maar Bram, hoe speelt de game?": vraagt de hypothetische lezer in mijn hoofd. Ugh, ja dat moet natuurlijk ook nog kloppen. Psychonauts speelt nog steeds prima. Meer dan prima? Dat ligt er heel erg aan per level. Psychonauts sterkste punt blijft creativiteit, ook in gameplay-aspecten. Het weet telkens nieuwe levels te creëren, waarin je nieuwe dingen blijft doen. Zo ben je Godzilla in een stad die is bewoond door longvissen of ben je aan het racen door een disco-show. Sommige levels zijn net wat boeiender dan de andere, maar in het algemeen weet Psychonauts je te vermaken van start tot einde.

Het platform-gedeelte is iets waar Psychonauts nog steeds punten scoort. Raz is natuurlijk een geboren acrobaat, iets wat ook bijdraagt aan de geloofwaardigheid van zijn vaardigheden. Hij kan springen, klauteren en heeft een uitstekende balans. De platform-secties worden echter pas echt leuk wanneer je de levitate-vaardigheid ontgrendelt, want met die bal stuiter je door alle levels heen met een flinke vaart. Ondanks dat de meeste platform-secties nog goed werken, is de combat wat minder gelikt. Veel vaardigheden zijn cool in theorie, maar zijn onhandig om te gebruiken. Gelukkig is de moeilijkheidsgraad van Psychonauts niet al te bruut, dus je komt er altijd wel uit.

Waar Psychonauts wel moeite mee heeft, is stop zeggen. De hoeveelheid collectibles die in elk level gestrooid worden, is een beetje belachelijk. Je hebt je figments of imagination, emotionele bagage, memory vaults, enzovoorts. Op een gegeven moment kreeg ik het gevoel dat het een beetje te veel was. Vooral, omdat mijn aandacht heel ergens anders was dan bij de collectibles. Hoewel deze items leuke aanvullende verhalen vertellen (vooral de memory vaults zijn hier sterk in), had ik niet altijd de behoefte om door elk level heen te spitten, om elk itempje te vinden.

Wow. What a magical lady!

Mijn lieftallige collega Claudia zei het al, voordat ik begonnen was. Psychonauts is niet alleen een game, het is ook een ervaring. En wat ben ik blij dat ik deze ervaring niet overgeslagen heb. Psychonauts sterkste punten liggen in creativiteit, uitstekend schrijfwerk en een warme kleurrijke sfeer. Op het gebied van gameplay en graphics kun je wellicht wat issues bespeuren, maar het is niet zo erg dat het je plezier verpest. Ik kan persoonlijk niet wachten op Psychonauts 2 om te zien wat Tim Schafer en zijn Double Fine-crew ditmaal gaan presenteren. Ik heb het gevoel dat het nieuwe avontuur van Raz de moeite dubbel en dwars waard is, maar het origineel blijft dat in ieder geval voor altijd.