Van toxiciteit tot grooming - Is gamen nog veilig voor kids?

Is gamen anno 2025 nog een geschikt tijdverdrijf voor je kroost? Tot de grote schrik van menig ouder wordt gaming steeds vaker negatief in de media benoemd. Is het niet om verslavende gokelementen of in-game stores die all-in gaan op het FOMO-effect, dan is het wel om de desastreuze gevolgen van online scamming en grooming. Met twee jongens van 8 en 11 die inmiddels volop hebben ontdekt wat Fortnite en Roblox te bieden hebben, ga je jezelf als gamende ouder toch ineens afvragen “is gaming nog wel dat onschuldige, kindvriendelijke tijdverdrijf waar ik mee ben opgegroeid?”

Okay, ik ga even de boomer uithangen. We gaan even terug in de tijd - zo’n vijftig kilo geleden – naar eind jaren tachtig, begin jaren negentig. Toen Patrick nog een Patrickje was, werd hij heel voorzichtig geïntroduceerd met de NES. Dat was al heel wat. Mijn broer – zeven jaar ouder - beschikte als zwaar puberende tiener al over “rationeel denkvermogen”, maar deze beginnende pre-puber mocht alleen onder toezicht Duck Hunt spelen, want ‘schietgeweer’, zoals moeder de vrouw dat altijd noemde. Dat Mario zich bezighield met allerhande dubieuze activiteit – zoals op schildpadden stampen, paddo’s knauwen en een beetje de castle-crashende pyromaan uithangen – dat deerde niet.

Zolang mijn broer een oogje in het zeil hield, was er ook weinig wat mijn ontwikkelende grijze noedel kon besmeuren. Tuurlijk, ook op de NES bracht men al content uit welke niet geschikt was voor kinderoogjes, maar ‘ons moeder’ viel toen nog niet over het digitale geweld welke games als Bayou Billy, Simon’s Quest en Rescue: The Embassy Mission op onze gevoelige netvliesjes katapulteerde. Achteraf gezien hebben die beelden ook weinig blijvende schade aangericht. Bayou Billy heeft me niet veranderd in een zwepende crocodile hunter en terroristen neerhalen in Rescue heeft me nooit gestuurd richting een bijbaantje als sluipschutter bij de Dienst Speciale Interventies. Het waren maar spelletjes en ook nog eens zwaar pixelated, dus immersie ging maar tot een bepaalde graad.

Team chat moderatie was ook doodeenvoudig. Je teamgenoot zat namelijk letterlijk naast je op de bank of zijn eigen poef, afhankelijk van de indeling van de voor toen zeer eigentijdse zitkuil. Trash talking was dan ook lastig. Elke beledigende slur waar de woorden “je moeder” in voorkwam, werd eigenhandig uit je vocabulaire geslagen door die moeder, want corrigerende tikken mochten toen nog. Uiteraard maakte dat competitief gamen een hele uitdaging – je flapt er in het heetst van de strijd namelijk wel eens wat uit – maar ondank alles was gamen op elk niveau vrij gemoedelijk. Games was leuk. Gamen was gezellig. Maar bovenal, gamen was kindvriendelijk. Of ja, kindvriendelijker dan nu.

Want gamen is in de afgelopen decennia veranderd en niet noodzakelijk op een goede manier. Gaming heeft vooral stappen gezet op het gebied van productiewaarde, maar in mijn opinie en passant ook veel van diens originele kernwaarden verloren. Waar gaming in de jaren ’90 entertainment voor jong en oud wilde faciliteren, richt de industrie z’n pijlen tegenwoordig meer op ‘oud’ en als het al een paar pijlen op jong richt, dan gaat men ook voor de kill. De uitzondering op de regel is er natuurlijk altijd en in veel gevallen vormt kindervriend Nintendo nochtans die uitzondering. Maar de industrie an sich jaagt steeds meer op het grote geld en schroomt dan ook niet om diens roofzuchtige tactieken in te zetten, vaak gehuld in onschuldig ogende promoties die volle bak inhakken op kinderbreintjes die zich van geen kwaad bewust zijn.

Een goed voorbeeld daarvan is misschien wel Epic, die intussen al meermaals op de vingers is getikt om diens handelspraktijken. Onder het motto “het is gratis en wat is er nou kindvriendelijker dan gratis?” heeft het de jeugd in de ban van Fortnite gekregen. Ook mijn kroost is er via-via mee in aanraking gekomen en elke avond is het dan ook “Mag ik Fortnite spelen zodra ik mijn huiswerk heb afgeraffeld?” Net als mijn moeder dat destijds moest aanhoren, al ging het toen om Super Mario Bros. en was het antwoord al standaard ‘nee’ als ik ook maar dacht aan afraffelen. Als ouder die is opgegroeid met ‘computerspelletjes’ – want zo noemde we dat toen – zou je maar al te graag die traditie voortzetten, maar als amateur game journalist ben ik al een tijdje wat voorzichtiger. Ik krijg al een tijdje mee wat er op de achtergrond speelt en hoe de markt tegenwoordig werkt. En zodra je in dat vijvertje hebt gevist, merk je pas echt hoe vervuild die is geraakt.

Die roofzuchtige praktijken van Epic – die het helemaal niet erg vindt wanneer je kind voor de zoveelste keer om V-Bucks komt zeuren omdat er wéér een leuke skin of Battle Pass beschikbaar is – zijn slechts een voorbeeld van zorgelijke ontwikkelingen. Die zijn hooguit slecht voor je portemonnee, al grenst het soms aardig tegen het toelaatbare aan. Vandaar ook die claims. Maar gaming begint langzamerhand een platform te worden voor andere zorgwekkende praktijken waar je de jeugd nooit aan zou willen blootstellen, vooral sinds de integratie van het online aspect. Die moderatie die vroeger zo doodeenvoudig was, is op de dag van vandaag een stuk ingewikkelder gebleken. Het toxicity-gehalte in menig team chat klotst tegen de digitale plinten omhoog en hoe hard men er ook tegen zegt op te treden, het is en blijft een bron van negatieve invloed op jouw en mijn kids, die het overigens steeds normaler beginnen te vinden om elkaar de ergste ziektes toe te wensen.

Die dreiging wordt alleen maar erger wanneer de aanbieder van de software en de daarbij horende online platforms weinig tot niks doen aan moderatie en zich verschuilt achter de verklaring dat ze nu eenmaal niet alles kunnen filteren. Neem de game Roblox, nog zo’n game waar mijn kids ooit helemaal aan verslingerd waren. Hartstikke leuk en gegarandeerd geschikt voor kinderoogjes, want geen PEGI-waarschuwingen. Tot je eens kritisch door het aanbod van Roblox browset en je stuk voor stuk creaties tegenkomt die vrijwel één op één games repliceren die je dus niet aan je kind zou voorschotelen. Kun je dat de uitgever van Roblox kwalijk nemen? Zij vinden dus van niet. Ze kunnen moeilijk alle content modereren, toch? Net als dat het vrijwel onmogelijk is om de chat te filteren op grooming en pedofiele ronseling. En als een sekte besluit om via Roblox kinderzieltjes te gaan rekruteren, wat kan de Roblox Corporation daar dan aan doen? Dat is overigens geen retorische vraag. Dat vraagt Roblox Corporation zich echt af. Juist.

Zorgwekkend, dat is het op z’n minst. Want als we nu al niet bij machte zijn om de jeugd te beschermen tegen dit soort ongewenste scenario’s, hoe moet dat dan zodra de A.I. machine op volle toeren slop op de markt plempt? Gaan we dan ook A.I. inzetten om dat allemaal weer te filteren? Zolang het nog niet in staat is om het aantal vingers aan één hand correct in te schatten, zet ik er mijn geld nog niet op in. Ergens heb ik dan ook de ijdele hoop dat men ergens de handen ineenslaat om het gaming landschap weer een stuk veiliger te maken voor de jeugd van nu en de volgende generatie. Want die ervaring van ‘gezellig gamen’ in een goed gemodereerde, veilige omgeving – zoals ik die zelf kende in mijn kindertijd – die wens je uiteindelijk je eigen kind ook toe. Voor nu ben ik dan maar die moderator en houd ik de kids in de smiezen door als derde man in hun Fortnite squad een oogje in het zeil te houden. Maar ooit houdt dat ook op, waarschijnlijk zodra het als beschamend wordt ervaren om met je ‘flossende’ pa te gamen. Laten we hopen dat de industrie tegen die tijd z’n zaakjes weer op orde heeft.